Actueel
'Door rekening te houden met DNA kun je medicatie beter afstemmen'
Componence Asset List
02 januari 2020
Allereerst: kun je uitleggen wat farmacogenetica inhoudt?
"Iedereen heeft een verschillend DNA. Daardoor werkt bepaalde medicatie bij sommige mensen minder goed of mensen hebben meer last van bijwerkingen van een bepaald geneesmiddel dan anderen. Ik zie dat zorgverleners vaak onvoldoende rekening houden met deze individuele kenmerken van patiënten. Zo vragen artsen niet vaak farmacogenetische testen aan en delen ze nauwelijks labwaarden met apothekers. Andersom adviseren weinig apothekers om deze testen aan te vragen.
Juist door rekening te houden met DNA-verschillen kun je de keuze van een geneesmiddel en de dosering afstemmen op de individuele patiënt. Door deze afstemming is de medicatie mogelijk wel effectief en kun je mogelijk de kwaliteit van leven van de patiënt verbeteren".
Waarom ben je je bezig gaan houden met farmacogenetica?
"Voor mijn promotieonderzoek ging ik al bijna 20 jaar geleden naar het Verenigd Koninkrijk om bepaalde DNA-technieken te leren. Daardoor was het onderwerp 'top of mind', kun je wel zeggen. Tijdens mijn opleiding tot klinisch farmacoloog kwam ik in aanraking met het testen van DNA van kankerpatiënten. Er bestaat een afwijking in de genen die een ernstige bijwerking van chemotherapie kan veroorzaken. Deze bijwerking kan voorkomen worden als je patiënten test. Die kennis ben ik ook gaan toepassen in de geestelijke gezondheidszorg."
Hoe kwam je op het idee om een polikliniek farmacogenetica in de ggz op te zetten?
"Ik wilde uitzoeken of er ook een voordeel is van gebruik van de DNA-test in de psychiatrie en ben vanaf 2013 begonnen met DNA-testen bij een paar patiënten. Er waren al onderzoeken die het voordeel aantoonden, maar ik wilde zien hoe dit in de praktijk werkte. In 2017 kreeg ik subsidie voor het opzetten van een speciale polikliniek farmacogenetica om het te echt te kunnen doen. Gelukkig worden de DNA-testen nu vergoed door de zorgverzekeraar als er als er bijwerkingen zijn van antidepressiva en antipsychotica en als er sprake is van beperkte effectiviteit van de voorgeschreven geneesmiddelen. Beide zaken zijn overigens helaas best vaak aan de orde."
Is het goed om iedereen die medicatie krijgt een DNA-test af te laten nemen?
"Nee, zeker niet. Het is wél belangrijk dat artsen die hun patiënten willen laten testen goed weten wat ze doen en bij twijfel overleggen met een expert. We hebben heel kritisch gekeken naar het wetenschappelijke bewijs voor het toepassen van de DNA-test en het afstemmen van de medicatie op de uitkomst daarvan. De conclusie is dat er aanwijzingen zijn dat symptomen verminderen en patiënten minder bijwerkingen ervaren van de voorgeschreven geneesmiddelen.
Echter, dat is alleen voor een beperkt aantal genen en alleen bij patiënten die al gedoe hebben gehad met medicatie. We vinden het dus nog niet zinvol om direct bij iedereen die medicatie krijgt het DNA te testen.
Ik raad hulpverleners aan om een expert te consulteren om de uitslag goed te kunnen interpreteren en de juiste medicatie voor te schrijven. Artsen kunnen terecht bij experts in verschillende laboratoria of bij mij op de polikliniek."
Wat kun je doen als je twijfelt over de werking van je eigen medicatie?
"Bespreek het met de arts die je medicatie heeft voorgeschreven. Om het gesprek goed te kunnen voeren, houd bijvoorbeeld ook een dagboek bij over de bijwerkingen of je stemming als dat van toepassing is. Als je denkt dat je in aanmerking komt voor farmacogenetica, overleg dan met psychiater of huisarts en laat die eventueel overleggen met een expert. Laat de test door een goede, niet commerciële instelling uitvoeren. Online zijn er heel veel goedkope commerciële DNA-testen beschikbaar. Deze testen zijn er voor allerlei genen, waar nog geen goed wetenschappelijk bewijs voor is. Daarom kunnen artsen op dit moment niets met die uitslagen".
Wanneer kan ik me aanmelden voor de polikliniek farmacogenetica?
Als je bijwerkingen hebt van psychiatrische medicatie of als deze middelen onvoldoende werken, zeker als dit bij meerdere middelen zo is, kun je je laten verwijzen door een arts. Dat kan een huisarts zijn of een psychiater. Je krijgt dan een gebalanceerd medicatie advies op maat, waarin alle factoren worden meegewogen. Aanmelden kan via het online aanmeldformulier."