De biologische klok

pdf

Een permanente of langdurige verstoring van de biologische klok, kan een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van psychiatrische klachten, zoals slaapstoornissen, winterdepressie en bipolaire stoornissen. De ernst afhankelijk kan zijn van de mate van de verstoring. 

Biologische klok betekenis

Heel veel lichaamsfuncties worden dus geregeld door de biologische klok, maar hoe werkt die biologische klok nou eigenlijk? Het lichaam werkt volgens een 25-uurs ritme dat samengaat met het ritme van dag en nacht. Via invloeden van buitenaf past de klok zich op het 24-uurs ritme aan. Overdag voelen we ons actief en alert en zodra de zon ondergaat worden we slaperig en moe. Dit heeft te maken met de aanmaak van hormonen. Zodra het donker wordt gaan onze hersenen meer van het ‘slaaphormoon’ melatonine produceren. Dit hormoon zorgt ervoor dat de lichaamstemperatuur, het hartritme en de bloeddruk dalen. ’s Morgens stopt de aanmaak van melatonine en neemt het hormoon cortisol het over. Ons lichaam komt dan weer op gang.

Een verstoring van de biologische klok kan leiden tot slaapproblemen en op den duur dus schadelijk zijn voor gezondheid. We weten inmiddels bijvoorbeeld dat nachtzusters een verhoogd risico hebben om borstkanker te krijgen. Een verlaat slaapritme leidt tot slaaptekort, wat is geassocieerd met: overgewicht, diabetes, verminderde werking van het immuunsysteem (en dus meer kans op infectie), hart- en vaatziekten, kanker en alzheimer. Het in fase leven met de biologische klok is dus heel bepalend voor de gezondheid.

Verstoord bioritme zorgt voor meer fouten

Mensen die ’s nachts werken of een verstoorde biologische klok hebben, zijn dus actief op het moment dat het lichaam in slaapstand verkeert en vice versa. ‘s Nachts werken kost daarom ook veel meer energie dan overdag. Het gevolg is dat er tot 3 keer zoveel fouten worden gemaakt op het werk. Daarbij is de kans op een ongeluk is in de ochtendspits, wanneer nachtwerkers naar huis rijden, groter dan in de avondspits.

Biologische klok en depressie

’s Nachts niet of niet goed slapen betekent dat onze hersenen de gebeurtenissen van overdag niet kunnen verwerken. En dat kan ertoe leiden dat we ons prikkelbaar en somber voelen. Slaap je langere tijd niet goed? Dan ligt een depressie op de loer. "Slechte slaap is het kantelpunt van de stemming" aldus Kooij.

Biologische klok resetten

Het is voor onze (psychische) gezondheid dus het beste als we én ’s nachts, tussen 23:00 en 07:00 ongeveer, goed slapen. Gelukkig kunnen we onze verstoorde biologische klok een duwtje in de goede richting geven. Elke morgen op precies dezelfde tijd opstaan, óók in het weekend; overdag niet slapen; zoveel mogelijk het normale eetpatroon aanhouden en elke anderhalf uur een paar minuten naar buiten doet al wonderen.

Helpt dat niet of werk je ’s nachts? Dan kan het raadzaam zijn om melatonine te gebruiken. Als melatonine een paar uur vóór de eigen melatonineaanmaak wordt gegeven, wordt de biologische klok naar voren verschoven. Wordt het middel ’s nachts of in de ochtend genomen dan verschuift de biologische klok naar achteren.” Ook het ’s morgens volgen van lichttherapie heeft inmiddels zijn nut bewezen. Lichttherapie verlaagt de aanmaak van melatonine in de hersenen, waardoor de slaapbehoefte afneemt.

Zorg verbeteren met focus op ADHD en slaap

Uitgelicht: Zorg verbeteren met focus op ADHD en slaap

Een goede slaap is zó belangrijk; dat moet je niet onderschatten want je ondermijnt bij langdurig slaaptekort je lichamelijke en geestelijke gezondheid.

Uitgelicht: Melatonine en licht bij een verlate slaapfase

Uitgelicht: Het gebruik van melatonine en licht bij een verlate slaapfase

Onderzoeker Emma van Andel heeft onder 51 volwassen cliënten aangetoond dat o,5 mg melatonine de aanmaak van melatonine door de hersenen met 1,5 uur vervroegd als de melatonine op een individuele optimale tijd wordt gegeven. Melatonine plus lichttherapie vervroegde het ritme met 2 uur. Bovendien bleek melatonine de ernst van ADHD met 14% te verminderen.