PTSS en nachtmerries
Interview: Het verband tussen PTSS en nachtmerries
Vicieuze cirkel van nachtmerries bij PTSS en andere psychische klachten
“De impact van het langdurig hebben van nachtmerries op iemands leven is groot”, vertelt Marian Noordman, die werkzaam is op de afdeling Psychotrauma en tweemaal per jaar de groepsbehandeling voor nachtmerries geeft. Als verpleegkundig specialist behandelt zij vooral mensen met PTSS die nachtmerries hebben, maar het gebeurt ook regelmatig dat patiënten met andere psychische aandoeningen, zoals een depressie, ADHD of persoonlijkheids- of verslavingsproblematiek de behandelgroep bezoeken.
Noordman: “Er is vaak sprake van een vicieuze cirkel: de nachtmerries en de psychische klachten kunnen elkaar versterken of verergeren. Bovendien neemt de kans op verslavingsproblematiek toe, want sommige mensen proberen hun nachtmerries te onderdrukken door alcohol, cafeïne, drugs of slaappillen te gebruiken. Je nachtmerries én slechte slaapgewoontes aanpakken is dus heel belangrijk.”
Lees ook het ervaringsverhaal van Maud, die jarenlang vreselijke nachtmerries had.
Wat is een nachtmerrie(stoornis)?
Maar wat is een nachtmerrie nou eigenlijk? Noordman: “Nachtmerries zijn verstorende dromen met een afschuwelijke inhoud waaruit mensen kunnen ontwaken en waarbij intense negatieve emoties overheersen. Vaak is dit angst; mensen schrikken wakker uit een nachtmerrie, maar ook walging, verdriet of woede. Ook kenmerkend voor nachtmerries: mensen hebben bij het ontwaken herinneringen aan (een deel van) de droom,” legt Noordman uit. “Als je wakker schrikt, heel angstig bent maar géén herinneringen hebt, mag je dat feitelijk geen nachtmerrie noemen. We spreken van een nachtmerriestoornis als iemand terugkerende nachtmerries heeft, wekelijks of vaker dan één keer per week, gedurende langere tijd. De helft van de nachtmerries die patiënten met PTSS hebben gaan over de trauma’s die ze hebben meegemaakt. De andere helft van de nachtmerries heeft een andere inhoud.”
Verschil tussen nachtmerries en nachtangsten
Nachtmerries mogen niet verward worden met nachtangsten, een andere bekende slaapstoornis. Hoewel iemand met nachtangst net als na een nachtmerrie wakker schrikt, is er geen herinnering aan de nachtmerrie, maar ervaren mensen wel een bedreigd gevoel. Nachtangst komt voor tijdens de eerste helft van de nacht tijdens de diepe slaap. Vaak schrikt iemand met nachtangst wakker en ervaart hij een angstig en verward gevoel. Nachtmerries komen het meest voor in het tweede deel van de nacht, in de REM-slaap.”
‘Stel nooit je slaap uit; nachtmerries nemen daardoor juist toe’
Impact van posttraumatische nachtmerries is groot
De invloed van een nachtmerriestoornis op het dagelijks leven is, zoals gezegd, groot. “Als mensen uit een nachtmerrie ontwaken zijn ze over het algemeen flink aangedaan,” vertelt Noordman. “Een deel van hen kan niet meer verder slapen en ligt de rest van de nacht wakker of staat direct op en probeert niet eens om verder te slapen. Maar wat we ook veel zien, zeker bij mensen met PTSS, is dat zij bang zijn om opnieuw een nachtmerrie te krijgen en daarom niet meer wíllen slapen, ook de volgende nacht niet. Zij stellen bewust hun slaap uit, maar dat is uiteraard niet vol te houden. Uiteindelijk vallen ze in slaap, maar het nare is dat de ‘droomslaap’, waarin nachtmerries zich voordoen, zich altijd inhaalt. Het aantal nachtmerries kan dan juist toenemen.”
Dr. Judith Haffmans, klinisch farmacoloog en chronobioloog bij PsyQ: “Slaap bestaat uit verschillende fases die samen een slaapcyclus vormen. Gemiddeld wordt de hele slaapcyclus, die ongeveer anderhalf uur duurt, zo’n 3 tot 6 keer per nacht doorlopen. De eerste 4,5 uur van je slaapcyclus is het belangrijkst. Deze periode van diepe slaap heb je nodig om overdag te kunnen functioneren, uitgaande van een normaal dag-nachtritme. Het is een absoluut minimum. De meeste mensen hebben méér slaap nodig: gemiddeld zo’n 7,5 uur per nacht.”
Nachtmerriestoornis behandeling
Niet iedereen met PTSS heeft last van nachtmerries en bij veel mensen gaan de nachtmerries vanzelf over door een traumabehandeling. Nachtmerries kunnen ook voorkomen bij mensen met andere psychische problematiek. Wat te doen bij een nachtmerriestoornis?
“Het is vaak verstandig om een nachtmerriestoornis te behandelen”, weet Noordman. “Dat kan verlichting van de slaapproblemen geven.
Een nachtmerriestoornis behandelen kan bijvoorbeeld door middel van Cognitieve Gedrags Therapie (CGT-i) of Imagery Rehearsal Therapie (IRT). Bij deze vorm van therapie leren we mensen om een nieuw ´droomscript´ te schrijven, waar wel iets van de oorspronkelijke nachtmerrie in zit. Door intensief en dagelijks te oefenen met deze verbeeldingsopdracht is het mogelijk om de nachtmerrie te veranderen in een nieuwe droom die anders verloopt en minder angst of andere nare gevoelens oproept.”
Lees hier meer over het verband tussen slaap en ADHD. Of lees onze slaaptips voor een betere nachtrust.