Voorspellen wie baat heeft bij lithium bij bipolaire stoornis

Waarom vertoont ongeveer 30% van de mensen die lithium krijgt voorgeschreven bij een bipolaire stoornis uiteindelijk geen reactie hierop? Het antwoord op deze vraag is onbekend. Dit terwijl lithium al 65 jaar lang als meest effectieve behandeling voor mensen die last hebben van een bipolaire stoornis wordt ingezet. In de BLISS-studie hoopt een team van onderzoekers antwoord op deze vraag te krijgen. 

Een beeldvormend onderzoek 

Bij de BLISS-studie passen we heel innovatief beeldvormend onderzoek toe. Het innovatieve aan het onderzoek is dat het lithium direct in beeld gebracht kan worden (door een techniek die MRS heet: magneet resonantie spectroscopie). Dat gebeurt aan de hand van een MRI scan apparaat met een hele hoge resolutie. Deze combinatie is pas sinds kort beschikbaar. Eerder was het technologisch niet mogelijk dergelijk onderzoek te doen. Met deze combinatie kan heel gedetailleerd de lithium concentratie in de hersenen en hoe dit middel zich door de hersenen heen verdeelt onderzocht worden bij mensen die met lithium worden behandeld.  

Verwachtingen op basis van ander onderzoek 

Op basis van ander onderzoek vermoeden we dat we bij mensen die uiteindelijk geen baat van lithium hebben, een hele lage concentratie van lithium in de hersenen aantreffen. Ondanks dat ze dan wel een goede concentratie van lithium in het bloed hebben. Dat verschil tussen lithium concentratie in het bloed en lithium concentratie in de hersenen kan verklaard worden door verschillen in hoe de bloed hersenbarrière werkt; vanuit weer ander onderzoek weten we dat daar grote persoonlijke verschillen in kunnen zitten. 

Toekomstperspectief: een stap voorwaarts in behandeling bipolaire stoornissen 

De onderzoekers hopen dat deze studie ertoe leidt dat in de toekomst al in een veel eerder stadium van behandeling vastgesteld kan worden welke mensen goed zullen reageren op lithium en welke niet. Dit zou een enorme stap voorwaarts betekenen in het personaliseren van de behandeling van bipolaire stoornissen, waarbij de effectiviteit van lithium snel en accuraat kan worden bepaald. Als lithium niet voldoende in de hersenen blijkt aan te komen, dan kan er namelijk snel(ler) overgegaan worden op een andere behandeling. Dit komt ten goede aan het herstel van mensen, omdat passende behandeling zorgt voor snellere stabilisatie. Daarmee wordt het mogelijk om sneller sociaal maatschappelijk te re-integreren, bijvoorbeeld op het werk of opleiding.   

‘Dit is baanbrekend omdat de techniek ons voor het eerst ooit in staat stelt om zo gedetailleerd in kaart te brengen, wat er in de hersenen gebeurt als iemand lithium gebruikt. Er zijn al wel vaker scans gemaakt, maar die scans kijken dan naar anatomische structuren of verbindingen. Maar dat is dan altijd nog een indirecte maat voor de gevolgen van lithium behandeling. Nu kunnen we heel direct lithium in beeld brengen.’ – Elvira Boere 

Scans binnen de psychiatrie 

In ziekenhuis settingen is het niet ongewoon om op basis van scans te bepalen of behandelingen goed aanslaan. In de psychiatrie is dit nog minder gangbaar. Toch kunnen positieve uitkomsten van dit onderzoek er mogelijk voor zorgen dat er straks standaard scans gemaakt worden om te beoordelen of de behandeling met lithium goed aanslaat. 

Lees meer over dit onderzoek in het artikel: ‘Lithium revisited’ vanuit het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) geschreven door professor Douwe Biesma, voorzitter raad van bestuur LUMC. Download artikel (pdf). 

Start onderzoek 

De daadwerkelijke onderzoeksfase van de BLISS-studie start naar verwachting vanaf september 2023. In totaal worden er 80 deelnemers, die last hebben van een bipolaire stoornis en gaan starten met lithium, gezocht over de komende 3 jaar. Voor deelname is één fysieke afspraak in het LUMC, van maximaal een ochtend, benodigd en na een jaar een telefonische vervolgafspraak van ongeveer 30 minuten.  

Meer informatie en contact 

Wil je meer weten over dit onderzoek? Neem dan contact op met Elvira Boere via: bliss@psyq.nl.  

De BLISS-studie is onderzoek in samenwerking met het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en GGZ Rivierduinen.